ΑΣΕΠ 2009, ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ, ΠΕ11, ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ, (με απαντήσεις)
Απάντηση στο Ερώτημα 1
Καπρίνης Στυλιανός
MSc Σχολική Φυσική Αγωγή
skaprinis@yahoo.gr
Σημείωση: Ο προτεινόμενος σκελετός ανάπτυξης του θέματος προσεγγίζει ουσιαστικά τον τομέα της Παρακίνησης στη φυσική αγωγή. Δεν αποτελεί ακριβή απάντηση στο ερώτημα του ΑΣΕΠ. Επιχειρεί να θέσει τις θεωρητικές προσεγγίσεις και διδακτικές πρακτικές, οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλλουν σε μια ολοκληρωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη απάντηση.
Λέξεις – κλειδιά / Σκελετός προσέγγισης:
Παρακίνηση (έννοια και μορφές παρακίνησης), στόχοι επίτευξης (προσανατολισμός στο έργο, προσανατολισμός στο Εγώ), θεωρία αυτοκαθορισμού (αυτοκαθορισμός, αίσθηση ικανότητας, θετική κοινωνική αλληλεπίδραση), κλίμα παρακίνησης (καθήκον, αυτονομία, αναγνώριση εξατομίκευση, στυλ διδασκαλίας, αξιολόγηση, ακαδημαϊκός χρόνος μάθησης, αμοιβές) χρησιμότητα ΦΑ (έμφαση στην ολική έννοια υγείας, οφέλη ΦΑ), κλπ.
Εισαγωγή
Η έννοια της παρακίνησης είναι ένας σημαντικός παράγοντας για κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Η καλή κατανόηση της παρακίνησης σε χώρους επίτευξης όπως το σχολείο, μπορεί να δώσει την απαραίτητη γνώση για βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου και παράλληλα να βοηθήσει ουσιαστικά τη μαθησιακή πορεία του μαθητή. Για τη σχολική τάξη ένα ιδανικό για μάθηση κλίμα παρακίνησης χαρακτηρίζεται πρωτίστως από τη χαρούμενη διάθεση και τα θετικά συναισθήματα των μαθητών. Η έννοια της παρακίνησης αναδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντική για την ετερογένεια της σχολικής τάξης. Για παράδειγμα παιδιά με μειωμένη κινητική ικανότητα, παιδιά παχύσαρκα κ.α, συχνά παρουσιάζουν χαμηλό αυτοσυναίσθημα, χαμηλή αυτοεκτίμηση και έλλειψη αυτοπεποίθησης, με αποτέλεσμα να εξοστρακίζονται από το παιγνίδι, να αποκλείονται της άσκησης και φυσικά να στερούνται των ευκαιριών μάθησης. Ασφαλώς και πρέπει να βοηθηθούν. Οι διδακτικές προσεγγίσεις και ενέργειες πρέπει να είναι στοχευμένες έτσι ώστε να εξασφαλίζεται συναισθηματική ασφάλεια και ένα ιδανικό περιβάλλον μάθησης. Συνεπώς η ενίσχυση της θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό στόχο στο σχολικό περιβάλλον και να επιδιώκεται μεθοδικά η επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου.
- Ορισμός της Παρακίνησης:
Η έννοια της παρακίνησης αναφέρεται κυρίως στους λόγους – κίνητρα που έχει ένα άτομο όταν επιδεικνύει μια συμπεριφορά.
Σύμφωνα με τους Weinberg & Gould (1995) ως “παρακίνηση ορίζεται η κατεύθυνση και η ένταση της προσπάθειας των ατόμων”. Η κατεύθυνση σχετίζεται με την προσέγγιση, εγκατάλειψη ή παραμονή σε μια δραστηριότητα ή κατάσταση, ενώ η ένταση με το μέγεθος της προσπάθειας που καταβάλλεται από το άτομο.
Σύμφωνα με τον Vallerant (1997) παρακίνηση είναι “ …η υποθετική έννοια που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις εσωτερικές και εξωτερικές δυνάμεις, οι οποίες είναι υπεύθυνες για την ενεργοποίηση, κατεύθυνση, ένταση και επιμονή της συμπεριφοράς.”
- Ανάπτυξη της θεωρίας των Deci &Ryan (1985) σχετικά με το τις έννοιες της Εσωτερικής, Εξωτερικής & Έλλειψης παρακίνησης.
Η παρακίνηση, σύμφωνα με τους Deci & Ryan (1985), είναι μία πολυδιάστατη έννοια και μπορεί να εμφανιστεί με τρεις διαφορετικές μορφές, εσωτερική, εξωτερική και έλλειψη παρακίνησης. Η εσωτερική παρακίνηση (intrinsic motivation) αναφέρεται στην ευχαρίστηση και ικανοποίηση που βιώνει ένα άτομο από την ενασχόλησή του με μία συγκεκριμένη δραστηριότητα, ενώ η εξωτερική παρακίνηση (extrinsic motivation) συνδέεται με το αποτέλεσμα της δραστηριότητας (νίκη, βραβείο, έπαινος, αποφυγή τιμωρίας κλπ). Η έλλειψη παρακίνησης (amotivation) χαρακτηρίζει τις καταστάσεις στις οποίες το άτομο συμπεριφέρεται χωρίς πρόθεση και δεν βρίσκει κανένα λόγο για να συνεχίσει μια συγκεκριμένη δραστηριότητα.
Καθήκον του εκπαιδευτικού φυσικής αγωγής είναι προβεί σε εκείνες τις ενέργειες και να διαμορφώσει τις συνθήκες που είναι απαραίτητες ώστε τα παιδιά να αναπτύξουν εσωτερικά κίνητρα συμμετοχής στο μάθημα. Τέτοια κίνητρα είναι η χαρά, η προφύλαξη και η αποκατάσταση της υγείας, η σωματική εμπειρία, η ευεξία, η προσωπική βελτίωση, η εκτόνωση, η επικοινωνία κλπ. Η ενασχόληση που βασίζεται σ’ αυτά τα κίνητρα, δηλαδή στην εσωτερική παρακίνηση οδηγεί σε μεγαλύτερη απόδοση.
- Ανάπτυξη της θεωρίας του Nichols (1989) σχετικά με τους προσανατολισμούς στόχων επίτευξης (προσανατολισμός στο Έργο – Προσανατολισμός στο Εγώ)
Ο Nicholls (1989), υποστηρίζει ότι υπάρχουν άτομα που χρησιμοποιούν την διακριτή έννοια της ικανότητας (Εγώ) ως μέσο παρακίνησης και άλλα άτομα που χρησιμοποιούν την μεγάλη έμφαση στη δουλειά ως μέσο παρακίνησης.
Όσοι είναι προσανατολισμένοι στο εγώ (ego-involvement), θεωρούν ότι επιτυχία είναι το ξεπέρασμα των άλλων ή μια επίδοση που με αντικειμενικά κριτήρια θεωρείται καλή. Αξιολογούν τις επιδόσεις ως καλές μόνο εάν νικήσουν.
Όσοι είναι προσανατολισμένοι στη δουλειά (στο έργο) (task- involvement), θεωρούν επιτυχία την .........
Με βάση τις γνώσεις σας γύρω από τη βελτίωση της μυϊκής δύναμης μέσω της προπόνησης στην εφηβεία:
α) θα θέτατε τη μυϊκή ενδυνάμωση ως στόχο στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής στο σχολείο (Γυμνάσιο – Λύκειο) και πώς θα την ενσωματώνατε στο σχεδιασμό του μαθήματος;
β) πώς θα εντάσσατε στη διδασκαλία σας ως καθηγητής Φυσικής Αγωγής το θέμα της ενημέρωσης των μαθητών σας γύρω από τη χρήση απαγορευμένων ουσιών για γρήγορη και υπέρμετρη ανάπτυξη μυϊκής δύναμης;
Απάντηση στο Ερώτημα 2
Καπρίνης Στυλιανός
MSc Σχολική Φυσική Αγωγή
skaprinis@yahoo.gr
Απάντηση στο ερώτημα 2α:
Σημείωση: Η προτεινόμενη ανάπτυξη του θέματος αναφορικά με το ερώτημα 2α προσεγγίζει και συνδέει τη δύναμη με το μοντέλο της “δια βίου άσκησης για την Υγεία” , ενώ σχετικά με το ερώτημα 2β επιχειρείται η σύνδεση των απαγορευμένων ουσιών με την Αγωγή Υγείας, τη διαθεματικότητα και τη μέθοδο project. Δεν αποτελεί ακριβή απάντηση στο ερώτημα του ΑΣΕΠ. Επιχειρεί να θέσει τις θεωρητικές προσεγγίσεις και διδακτικές πρακτικές, οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλλουν σε μια ολοκληρωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη απάντηση.
Λέξεις – κλειδιά / Σκελετός προσέγγισης για το ερώτημα 2α: Δύναμη, φυσική κατάσταση, ευαίσθητες φάσεις, “δια βίου άσκηση για την Υγεία”.
Ένας άρτιος και ολοκληρωμένος σχεδιασμός μαθημάτων Φυσικής Αγωγής για μαθητές (–τριες) Γυμνασίου – Λυκείου οφείλει να ενσωματώνει στόχους που προάγουν δείκτες φυσικής κατάστασης όπως η δύναμη κ.α. Αναφορικά με την φιλοσοφία που θα πρέπει να διέπει τον σωστό σχεδιασμό και υλοποίηση του προγράμματος, η αρχή της ατομικότητας και της ηλικίας (ανάπτυξης) έχει τη μεγαλύτερη εφαρμογή, μεταξύ των αρχών προπόνησης (Σούλας Δ., 2000). Αν και πρέπει να τονιστεί ότι ο στόχος για βελτίωση της δύναμης επιτυγχάνεται έμμεσα μέσα από ποικίλες αθλητικές δραστηριότητες, εντούτοις αρκετοί άλλοι σημαντικοί μαθησιακοί στόχοι κατακτώνται μέσα από την υλοποίηση των μαθημάτων Φυσικής Κατάστασης και οι οποίοι δεν είναι μόνο κινητικοί.
Αρχικά κρίνεται σκόπιμο και επιθυμητό να γίνει μια αναφορά στην θεωρία των “ευαίσθητων φάσεων“ ή “περιόδων κρίσεων” (Martin, 1982; Winter,1980; Thies, 1980), οι οποίες υποστηρίζουν την άποψη ότι δείκτες φυσικής κατάστασης, όπως η δύναμη, μπορούν να αποτελέσουν στόχο στον σχεδιασμό μαθημάτων φυσικής αγωγής για τις συγκεκριμένες ηλικίες καθώς τα άτομα στην προεφηβεία και εφηβεία αντιδρούν πιο αποτελεσματικά σε τέτοια ερεθίσματα τα οποία βρίσκουν την καλύτερη δυνατή ανταπόκριση στον αναπτυσσόμενο μαθητή.
Να τονιστεί ότι στη σχολική φυσική αγωγή ο στόχος για βελτίωση της δύναμης προσβλέπει κύρια στην ενεργοποίηση και ενδυνάμωση των μεγάλων αδρανοποιημένων μυϊκών ομάδων (πχ κοιλιακών). Έτσι στο σχολικό περιβάλλον προτείνεται η εφαρμογή της μέτριας διαλειμματικής εξάσκησης (σταθμοί) με στόχο την γενική ενδυνάμωση δηλαδή την αντοχή στη δύναμη.
Στα συγκεκριμένα μαθήματα περισσότερο κατάλληλες κρίνονται οι ασκήσεις που εκτελούνται με το βάρος του σώματος καθώς επίσης και οι ασκήσεις με γυμναστικά όργανα, ασκήσεις αναρρίχησης, κυκλική εξάσκηση με επιβαρύνσεις 20΄΄ - 30΄΄, αλματικές ασκήσεις, ρίψεις με medicin ball κλπ. Πρέπει να αποφεύγονται οι ασκήσεις με επιπλέον επιβαρύνσεις από όρθια θέση. Να αποφεύγονται επίσης οι ανυψώσεις βάρους μεγαλύτερο από 5 κιλά πάνω από κεφάλι, καθώς και άλματα βάθους από ύψος μεγαλύτερο των 40 εκ. Συνεπώς με βάση τις αρχές προπόνησης μπορεί να ενσωματωθεί η μυϊκή ενδυνάμωση στα μαθήματα φυσικής αγωγής για τις συγκεκριμένες ηλικίες,
Ωστόσο το κέρδος μάθησης για τους έφηβους μαθητές είναι τεράστιο όταν ο σχεδιασμός του μαθήματος δίνει έμφαση και συνδέει την προαγωγή της δύναμης με το μοντέλο της “δια βίου άσκησης για την Υγεία” (Health Related Fitness Model).
Η τάση των καιρών σήμερα, όπως αυτή περιγράφεται μέσα από τους στόχους των διεθνών οργανισμών ( World Health Organization) σχετικά με την υγεία, είναι μέσα στα επόμενα χρόνια να σημειωθεί σημαντική αύξηση των συμπεριφορών που προάγουν την υγεία, όπως ισορροπημένη διατροφή,
αποχή από το κάπνισμα, κατάλληλη φυσική δραστηριότητα και άσκηση, αντιμετώπιση του στρες κλπ.
Το σχολείο και η Φυσική Αγωγή αποτελούν το βασικό άξονα στην προώθηση θετικών αξιών και στάσεων προς έναν δραστήριο και υγιεινό τρόπο ζωής. Η ανάπτυξη θετικών στάσεων προς την άσκηση είναι ο πρωταρχικός στόχος του μοντέλου. Συνεπώς στα μαθήματα της φυσικής κατάστασης μπορούν άριστα να συνδεθούν δείκτες fitness με την Υγεία και την αλλαγή στάσεων των παιδιών.
Σύμφωνα με τη στοχοθεσία του Bloom αλλά και με τα νέα ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ πρέπει να καταβάλλεται προσπάθεια να συμπεριλαμβάνονται στόχοι που θα καλλιεργούν ψυχοκινητικές, συναισθηματικές και γνωστικές δεξιότητες. Στα συγκεκριμένα λοιπόν μαθήματα μπορούν να καθοριστούν οι παρακάτω στόχοι:
Ψυχοκινητικός τομέας: Οι μαθητές:
α) να εξασκηθούν και να αναπτύξουν στοιχεία της Φ.Κ όπως η δύναμη.
β) να είναι σε θέση να εκτελούν ικανοποιητικά τα κύρια στοιχεία της τεχνικής των ασκήσεων δύναμης.
Συναισθηματικός τομέας: Οι μαθητές:
α) να καλλιεργήσουν θετική στάση για την άσκηση και τη βελτίωση των φυσικών τους ικανοτήτων.
β) να γίνει η φυσική δραστηριότητα μια προσφιλής απασχόληση για όλους τους μαθητές.
γ) να υιοθετήσουν τα παιδιά έναν δραστήριο και υγιεινό τρόπο ζωής.
Γνωστικός τομέας: Οι μαθητές:
α) να μάθουν να ασκούνται σωστά και με ασφάλεια, ώστε να αξιοποιούν τις ευκαιρίες για να ασκηθούν εκτός σχολείου στον ελεύθερο χρόνο.
β) να μάθουν να δομούν ένα ατομικό πρόγραμμα εξάσκησης της δύναμης.
γ) να κατανοήσουν ότι η άσκηση συμβάλλει στην προαγωγή της Υγείας.
Στο Health Related Fitness Model συνειδητά πρέπει να επιδιώκεται η συμμετοχή όλων των μαθητών με άσκηση που να προσεγγίζει και να ευχαριστεί όλα τα παιδιά. Οι δραστηριότητες πρέπει να είναι ποικίλες. Μέσα από τις δραστηριότητες να τονίζεται ο πόλος της δύναμης στην Υγεία, στην Αποφυγή Τραυματισμών, στην Ορθοσωμία, στα Σπορ. Να τονίζεται το γεγονός ότι πολλοί ενήλικες αντιμετωπίζουν προβλήματα με την Υγεία τους εξαιτίας των αδύναμων κοιλιακών και ραχιαίων καθώς και της μειωμένης δύναμης/ ευκαμψίας/ ευλυγισίας. Ο εκπαιδευτικός με τα τεστ φυσικής κατάστασης να εστιάζει στην προσωπική βελτίωση και όχι στην Κοινωνική Σύγκριση. Ο μαθητής να κατανοήσει ότι κάνει τεστ για να διαπιστώσει τι πρέπει να βελτιώσει.
Προϋπόθεση επιτυχίας του μοντέλου και κατά συνέπεια των μαθημάτων της φυσικής κατάστασης είναι οι γνώσεις που πρέπει να αποκτήσουν οι μαθητές από την εμπλοκή τους με τις συγκεκριμένες δραστηριότητες. Ο εκπαιδευτικός οφείλει πχ να γνωρίσει στα παιδιά τις τρεις μορφές της δύναμης: Μέγιστη δύναμη, Ταχυδύναμη και Αντοχή στη δύναμη. Πρέπει να μεταδώσει εκλαϊκευμένες γνώσεις προπονητικής, εργοφυσιολογίας κλπ. Μέσα από τα μαθήματα που στοχεύουν στη βελτίωση της δύναμης πρέπει να περάσει στους μαθητές τις βασικές αρχές εξάσκησης έτσι ώστε να μάθουν τα παιδιά να ασκούνται με ασφάλεια στον ελεύθερο τους χρόνο, στην ενήλικη ζωή τους. Προτείνεται λοιπόν οι διδακτικές προσεγγίσεις να τονίζουν αρχές όπως αυτή της Προοδευτικής Επιβάρυνσης, την λογική της Υπερφόρτωσης, έτσι ώστε οι μαθητές να κατανοήσουν την ένταση της Αθλητικής Προσπάθειας. Είναι επιθυμητή η διδασκαλία της αρχής F.I.T.T (Frequency, Intensity, Time, Type), η οποία συναντάται εξάλλου και μεταφρασμένη (ως αρκτικόλεξο Χ.Τ.Ε.Σ στο αντίστοιχο βιβλίο του μαθητή). Προτείνει λοιπόν ο εκπαιδευτικός στα παιδιά να μελετήσουν τα αντίστοιχα κεφάλαια από το βιβλίο φυσικής αγωγής του μαθητή του Γυμνασίου (όπως το κεφάλαιο 4 που αναφέρεται στις βασικές αρχές εξάσκησης) ή να ανατρέξουν σε άλλες πηγές (διαδίκτυο) για περισσότερες πληροφορίες κλπ.
Ένας τέτοιος σχεδιασμός δημιουργεί τις αναγκαίες προϋποθέσεις ώστε να αυξηθεί η φυσική δραστηριότητα των μαθητών εντός και εκτός του σχολείου. Προσφέρει βαθιά εμπειρία και γνώση σε θέματα που σχετίζονται με την υγεία. Αναβαθμίζει τον ρόλο του εκπαιδευτικού φυσικής αγωγής και τη θέση του μαθήματος μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Απάντηση στο ερώτημα 2β:
Λέξεις – κλειδιά / Σκελετός προσέγγισης για το ερώτημα 2β: Απαγορευμένες ουσίες, Ντόπινγκ, Υπέρμετρη ανάπτυξη μυϊκής δύναμης, Αγωγή Υγείας, Μέθοδος Project.
Η ενημέρωση των μαθητών γύρω από τη χρήση απαγορευμένων ουσιών για γρήγορη και υπέρμετρη ανάπτυξη μυϊκής δύναμης θα μπορούσε να ενταχθεί δημιουργικά μέσα σε ένα πρόγραμμα αγωγής υγείας και να αποτελέσει ένα εξαιρετικό θέμα σε ένα διαθεματικό σχέδιο εργασίας. Μέσα από τη διαθεματική προσέγγιση της γνώσης θα επιχειρηθεί να εμπλουτιστεί η μάθηση και η γνώση των μαθητών στο υπό διερεύνηση θέμα. Επιπλέον το μάθημα της φυσικής αγωγής μέσα από έναν τέτοιο σχεδιασμό εκτιμάται ότι θα γίνει ακόμη πιο ουσιαστικό, λιγότερο διχοτομημένο και πιο ελκυστικό για τους εφήβους μαθητές και μαθήτριες.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.1. Περιγραφή της προβληματικής κατάστασης
- Αναφορά στην ανησυχητική εξάπλωση του ντόπινγκ τα τελευταία χρόνια στον πρωταθλητισμό, στον απλό αθλητισμό (γυμναστήρια) και στο σχολικό αθλητισμό (μόρια εισαγωγής σε ανώτατα ιδρύματα).
- Αναφορά στις αρνητικές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία.....
