Αξιολόγηση του Έργου των Καθηγητών Φυσικής Αγωγής σε Προγράμματα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τους Συμμετέχοντες, Ηλίας Κοσμάς
Περίληψη
Η παρούσα έρευνα είχε ως στόχο να διερευνήσει την άποψη των αθλουμένων που συμμετέχουν σε προ- γράμματα μαζικού αθλητισμού ενηλίκων που υλοποιούνται από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), σχετικά με τα χαρακτηριστικά που επιθυμούν να έχουν οι καθηγητές φυσικής αγωγής (ΚΦΑ) και τα προγράμματα που αυτοί υλοποιούν. Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι, συλλέχθηκαν ερευνητικά δεδο- μένα από συμμετέχοντες σε προγράμματα μαζικού αθλητισμού. Ως μεθοδολογικό εργαλείο χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο, οι ερωτήσεις του οποίου βασίστηκαν σε ερωτηματολόγια συναφών ερευνών και διαμορ- φώθηκε σε τρεις μεγάλες κατηγορίες ερωτήσεων. Η πρώτη περιείχε τα δημογραφικά και κοινωνικά στοιχεία των ερωτηθέντων, η δεύτερη κατηγορία των ερωτήσεων αφορούσε στην εμπειρία των ερωτηθέντων σχετικά με τα προγράμματα μαζικού αθλητισμού που συμμετείχαν κατά το παρελθόν ή συμμετείχαν κατά τη διάρκεια της έρευνας ενώ η τρίτη κατηγορία αφορούσε στην ποιότητα των παρερχομένων υπηρεσιών. Το συνολικό δείγμα της ποσοτικής έρευνας ήταν 150 ενήλικες αθλούμενοι (Ν=150) από γυμναστήρια αστικών περιοχών. Τα αποτελέσματα της ποσοτικής έρευνας έδειξαν ότι οι αθλούμενοι επιθυμούν οι ΚΦΑ να διδάσκουν με τέτοιο τρόπο, με τον οποίο θα σέβονται τις ανάγκες και τους στόχους τους και θα τους αντιμετωπίζουν ως ενήλικες και όχι σαν μικρά παιδιά. Κατά συνέπεια οι ΚΦΑ οφείλουν να προσαρμόζουν το ρυθμό μάθησης στις δυνα- τότητες των αθλουμένων και να δείχνουν ενδιαφέρον για τον κάθε ένα ξεχωριστά, κατανοώντας ταυτόχρονα τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει. Συμπερασματικά, από τα αποτελέσματα της έρευνας φάνηκε ότι οι αθλού- μενοι επιθυμούν οι ΚΦΑ να έχουν τέτοια χαρακτηριστικά που να συνάδουν με αυτά ενός εκπαιδευτή ενηλί- κων ενός οποιουδήποτε εκπαιδευτικού προγράμματος.
Λέξεις κλειδιά:
εκπαίδευση ενηλίκων, ενήλικες αθλούμενοι, καθηγητές φυσικής αγωγής, προγράμματα μαζικού αθλητισμού, Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Διεύθυνση επικοινωνίας : Ηλίας Κοσμάς Μύλων 47, Κολωνός Αθήνα, 10 441
e – mail: ilkos01@gmail.com
Ερευνητική
Περίληψη
Η παρούσα έρευνα είχε ως στόχο να διερευνήσει την άποψη των αθλουμένων που συμμετέχουν σε προ γράμματα μαζικού αθλητισμού ενηλίκων που υλοποιούνται από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), σχετικά με τα χαρακτηριστικά που επιθυμούν να έχουν οι καθηγητές φυσικής αγωγής (ΚΦΑ) και τα προγράμματα που αυτοί υλοποιούν. Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι, συλλέχθηκαν ερευνητικά δεδο μένα από συμμετέχοντες σε προγράμματα μαζικού αθλητισμού. Ως μεθοδολογικό εργαλείο χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο, οι ερωτήσεις του οποίου βασίστηκαν σε ερωτηματολόγια συναφών ερευνών και διαμορ φώθηκε σε τρεις μεγάλες κατηγορίες ερωτήσεων. Η πρώτη περιείχε τα δημογραφικά και κοινωνικά στοιχεία των ερωτηθέντων, η δεύτερη κατηγορία των ερωτήσεων αφορούσε στην εμπειρία των ερωτηθέντων σχετικά με τα προγράμματα μαζικού αθλητισμού που συμμετείχαν κατά το παρελθόν ή συμμετείχαν κατά τη διάρκεια της έρευνας ενώ η τρίτη κατηγορία αφορούσε στην ποιότητα των παρερχομένων υπηρεσιών. Το συνολικό δείγμα της ποσοτικής έρευνας ήταν 150 ενήλικες αθλούμενοι (Ν=150) από γυμναστήρια αστικών περιοχών. Τα αποτελέσματα της ποσοτικής έρευνας έδειξαν ότι οι αθλούμενοι επιθυμούν οι ΚΦΑ να διδάσκουν με τέτοιο τρόπο, με τον οποίο θα σέβονται τις ανάγκες και τους στόχους τους και θα τους αντιμετωπίζουν ως ενήλικες και όχι σαν μικρά παιδιά. Κατά συνέπεια οι ΚΦΑ οφείλουν να προσαρμόζουν το ρυθμό μάθησης στις δυνα τότητες των αθλουμένων και να δείχνουν ενδιαφέρον για τον κάθε ένα ξεχωριστά, κατανοώντας ταυτόχρονα τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει. Συμπερασματικά, από τα αποτελέσματα της έρευνας φάνηκε ότι οι αθλού μενοι επιθυμούν οι ΚΦΑ να έχουν τέτοια χαρακτηριστικά που να συνάδουν με αυτά ενός εκπαιδευτή ενηλί κων ενός οποιουδήποτε εκπαιδευτικού προγράμματος.
Λέξεις κλειδιά: εκπαίδευση ενηλίκων, ενήλικες αθλούμενοι, καθηγητές φυσικής αγωγής, προγράμματα μαζικού αθλητι σμού, Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Διεύθυνση επικοινωνίας : Ηλίας Κοσμάς
Μύλων 47, Κολωνός
Αθήνα, 10 441
e – mail: ilkos01@gmail.com
Εισαγωγή
Η καθιστική ζωή αποτελεί στις μέρες μας ένα κοινωνικό φαινόμενο που τείνει να πάρει διαστάσεις κοι νωνικού προβλήματος. Τα ποσοστά της καθιστικής ζωής αυξάνονται σε ορισμένες κατηγορίες πληθυσμού, ό πως είναι οι ηλικιωμένοι, οι γυναίκες, οι μειονότητες και τα άτομα µε φυσικές ιδιαιτερότητες (Booth, Bauman, Owen, & Gore, 1997). Στον αντίποδα, η αθλητική συμμετοχή και η συχνότητα άσκησης απασχολεί την επιστη μονική κοινότητα διότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της καθιστικής ζωής και της κακής υγείας, όπως η αύξηση της παχυσαρκίας, ο σακχαρώδης διαβήτης και οι ασθένειες της καρδιάς (Blair, 1996; Blair et al., 1995; Blair, Horton, & Leon, 1996).
Αποτελέσματα ερευνών υποστηρίζουν πως η συμμετοχή σε αθλητικές και αναψυχικές δραστηριότητες προσφέρει πολλά οργανικά, ψυχολογικά και κοινωνικά οφέλη, που είναι σημαντικά για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών (Garret, Brasure, Schmitz, Schultz & Huber, 2004).
Τα κοινωνικά προγράμματα που έχουν ως στόχο την πρόληψη των διαφόρων ασθενειών, ενσαρκώνονται με τη μορφή του μαζικού αθλητισμού, με σκοπό την αλλαγή των ανθυγιεινών συμπεριφορών (κάπνισμα, πα χυσαρκία, έλλειψη ενασχόλησης µε την άσκηση). Σημαντικός είναι ο ρόλος των ΟΤΑ που έχουν συμπεριλάβει στον προγραμματισμό τους τέτοιου είδους προγράμματα, τα οποία απευθύνονται σε όλους τους ενήλικες πο λίτες, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας. Τα προγράμματα αυτά, που πέρα από την άθληση των συμμετεχόντων έχουν και μια εκπαιδευτική διάσταση, οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τους ότι έχουν να κάνουν με ασκούμε νους που παίρνουν το ρόλο των εκπαιδευομένων με συγκεκριμένες ανάγκες και υποχρεώσεις.
Ο ενήλικας έχει συγκεκριμένο τρόπο που μαθαίνει, που τον διαφοροποιεί από τα παιδιά και που αυτός συσχετίζεται άμεσα με τα χαρακτηριστικά που επιδεικνύει ως εκπαιδευόμενος. Υπό αυτή τη συνθήκη, η συμ μετοχή του σε προγράμματα μαζικού αθλητισμού που υλοποιούν οι ΟΤΑ, τον καθιστά ως έναν εν δυνάμει εκπαιδευόμενο με κοινωνική εμπειρία σύμφωνα με τον Jarvis (Adult and Continuing Educational, 1985), και κριτική ικανότητα σύμφωνα με τον Mezirow, (1991). Αυτά τα στοιχεία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τους εκπαιδευτές – γυμναστές και με βάση αυτά να σχεδιάζουν και να υλοποιούν τα προγράμματα. Οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι διαθέτουν ορισμένα χαρακτηριστικά που τους διαφοροποιούν από τους ανήλικους εκπαιδευομένους και για το λόγο αυτό αποτελούν μια ξεχωριστή ενότητα στην εκπαίδευση. Τα χαρακτηριστικά αυτά οφείλονται στη διαφορετική ηλικία, στην μεγαλύτερη και πλουσιότερη εμπειρία, στις διαφορετικές προσδοκίες και στα ενδιαφέροντα.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των ενηλίκων εκπαιδευομένων είναι πλήρως συνειδητοποιημένο για το λόγο που προσέρχεται σε μια εκπαιδευτική διαδικασία και προσδίδει σε αυτήν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον (Morris, 2004). Οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι επιλέγουν κάθε φορά εκείνη τη μαθησιακή διαδικασία, η οποία θα τους προσφέρει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα σε σχέση με το στόχο που έχουν θέσει και που λαμβάνει υ πόψη της τις αντιλήψεις, τις συνήθειες και τις προκαταλήψεις που έχουν αποκτήσει (Taylor, Marienau, & Fiddler, 2000).
Πιο συγκεκριμένα, οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι (Κόκκος, Κάραλης, & Παληός, 2006): α) συμμετέχουν στη μαθησιακή διεργασία με συγκεκριμένους στόχους, β) διαθέτουν ευρύ και διαφορετικό φάσμα εμπειριών και αντλούν στοιχεία από αυτές, γ) διαθέτουν συγκεκριμένους τρόπους μάθησης δ) χαρακτηρίζονται από την τάση για ενεργητική συμμετοχή, ε) αντιμετωπίζουν εμπόδια στη μάθηση. Ο ρόλος του ΚΦΑ στα προγράμματα άθλησης για όλους είναι πολύ σημαντικός και καταλυτικός όσον αφορά στην εκγύμναση των αθλουμένων και στη δημιουργία θετικού κλίματος που θα οδηγήσει στη συνέ χιση της συμμετοχής στα προγράμματα αυτά. Οι ΚΦΑ που δραστηριοποιούνται στα προγράμματα αυτά καλούνται να χειριστούν μια ευρεία γκάμα αθλουμένων με διαφορετικά χαρακτηριστικά, όπως η ηλικία, η φυσική και αθλητική κατάσταση, η εθνικότητα, το κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο. Καλούνται να σχεδιάσουν προγράμματα που θα «μεταφέρουν» τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους στους ενήλικους αθλούμενους, χρησιμοποιώντας εκείνες τις μεθόδους διδασκαλίας και τα μέσα που ταιριάζουν στις ανάγκες των αθλουμένων. Οφείλουν να γνωρίζουν και να σεβαστούν τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των ενηλίκων ασκούμενων, ώστε να κρατήσουν σε υψηλό επίπεδο τον αρχικό ενθουσιασμό και τη δέσμευσή τους για άσκηση.
Η πορεία της εξέλιξης των μεθόδων διδασκαλίας της φυσικής αγωγής πέρασε προοδευτικά από τις πα ραδοσιακές δασκαλοκεντρικές μεθόδους, στην ελεύθερη κινητική έκφραση, στον αυτοσχεδιασμό και στην κινητική διερεύνηση. Πολλοί ερευνητές αλληλοσυγκρούονται για το ποια μέθοδος είναι περισσότερο απο τελεσματική. Μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ της παραδοσιακής (άμε σης ή δασκαλοκεντρικής) μεθόδου με την έμμεση ή συμμετοχική μέθοδο (Κωνσταντίνου, Ζέρβας & Βαγενάς, 1996). Άλλοι πάλι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η παραδοσιακή μέθοδος είναι περισσότερο αποτελεσματική στην κινητική επιδεξιότητα, ενώ αντίθετα άλλοι πιστεύουν ότι η συμμετοχική μέθοδος είναι πιο αποτελεσμα τική, επειδή αναπτύσσει τη θετική στάση των συμμετεχόντων προς την κίνηση, τη δημιουργική σκέψη, τη ψυχοκινητική ικανότητα και την αυτοαντίληψη (Κωνσταντίνου και συν., 1996).
Συνεπώς, για να επιτευχθούν οι στόχοι της φυσικής αγωγής, έτσι όπως αυτοί εκφράζονται μέσω των προγραμμάτων μαζικού αθλητισμού ενηλίκων, οι ΚΦΑ που υλοποιούν τα προγράμματα αυτά, θα πρέπει να γνωρίζουν πολλές μεθόδους διδασκαλίας και να είναι σε θέση να τις εφαρμόζουν κάνοντας διάφορους συνδυασμούς, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες και τους στόχους του κάθε προγράμματος. Οι ΚΦΑ οφείλουν να επαναπροσδιορίσουν τους στόχους τους, τις μεθόδους διδασκαλίας, να τροποποι ήσουν εν γένει τον τρόπο προσέγγισης και μάθησης των ενηλίκων αθλουμένων και να οργανώσουν τον περιβάλλοντα χώρο με τέτοιο τρόπο, ώστε να διαχειριστούν το άγχος και την άρνηση για συνέχιση της ά θλησης που μπορεί να παρουσιαστεί (Ζαχοπούλου, 2007).
Τα προγράμματα άθλησης για όλους ως διαδικασία, εντάσσονται στα προγράμματα εκπαίδευσης ενη λίκων ελεύθερου χρόνου, που στόχο έχουν να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο των ενηλίκων, παρέχοντάς τους γνώσεις και δεξιότητες που θα τους οδηγήσουν στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς τους (Βεργίδης, 2005 ; Καραλής, 2009). Ως τέτοιου είδος προγράμματα, απευθύνονται σε όλους τους πολίτες και για όλη τη διάρκεια της ζωής τους, ενώ οι στόχοι που θέτουν, συνάδουν και ταιριάζουν με τους στόχους των προγραμμάτων της Δια Βίου Μάθησης που είναι η προσωπική ολοκλήρωση, η κοινωνική ένταξη και η δημιουργία ενός ενεργού πολίτη.
Στην Ελλάδα αναπτύχθηκαν και λειτούργησαν διαχρονικά δραστηριότητες που αφορούσαν στον ενή λικο πληθυσμό και όλες αυτές εντάχθηκαν σε μια σειρά στρατηγικών δράσεων, οι οποίες είναι οι εξής (Βεργίδης, 2005):
α) η πολιτικο-ιδεολογική στρατηγική β) η στρατηγική της συμπληρωματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης γ) η στρατηγική της επιστημονικής εξειδίκευσης δ) η κοινωνική και επαγγελματική ένταξη και η αντιμετώπιση του αποκλεισμού ε) η προσωπική και κοινωνικο-πολιτιστική ανάπτυξη στ) η ολοκληρωμένη τοπική ανάπτυξη.
Στο βαθμό που τα προγράμματα μαζικού αθλητισμού ενηλίκων θα μπορούσαν να ενταχθούν σε μια από τις προαναφερθείσες στρατηγικές και να αποτελούν μια συνισταμένη του προγράμματος εκπαίδευσης ελεύθε ρου χρόνου, αυτά θα υπάγονταν στη στρατηγική της προσωπικής και κοινωνικο-πολιτιστικής ανάπτυξης. Βα σική αρχή αυτής της στρατηγικής είναι η παραδοχή ότι η γνώση αποτελεί προϋπόθεση για την ενεργητική συμμετοχή του πολίτη, καθώς επίσης και για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του με ευκαιρίες επιμόρφωσης και προσωπικής ανάπτυξης και εξέλιξης (Βεργίδης, 2008).
Ένας από τους κυριότερους στόχους της συγκεκριμένης στρατηγικής είναι η δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, έτσι όπως αυτή εκφράζεται μέσω της συμμετοχής σε προγράμματα άσκησης. Συμπερασματικά, τα προγράμματα άθλησης για όλους, ως εκφραστής των προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων ελεύθερου χρόνου έχουν όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που τα κατατάσσουν στο πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων.
Ερευνητικά ερωτήματα
Λαμβάνοντας υπόψη του κανείς το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονο ενδιαφέρον για το πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων αλλά και του μαζικού αθλητισμού ως εργαλεία που θα οδηγήσουν στη Δια Βίου Μάθηση και στη Δια Βίου Άσκηση αντίστοιχα, έγινε προσπάθεια να αξιολογηθεί εάν οι ΚΦΑ που δραστηριοποιούνται στο χώρο του μαζικού αθλητισμού ενηλίκων που υλοποιούν οι ΟΤΑ, εφαρμόζουν τις βασικές αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων και πώς αξιολογείται η ύπαρξη αυτών των αρχών από τη μεριά των συμμετεχόντων. Το παραπάνω ερευνητικό ερώτημα αφορά στους συμμετέχοντες στα προγράμματα αυτά και εξετάζεται η άποψή τους σχετικά με τα χαρακτηριστικά που επιθυμούν να έχουν οι ΚΦΑ και τα προγράμματα που αυτοί υλοποιούν και αν αυτά τα χαρακτηριστικά συμβαδίζουν με την ιδιότητα του εκπαιδευτή ενηλίκων.
Μέθοδος Συμμετέχοντες Οι συμμετέχοντες της πιλοτικής έρευνας επιλέχθηκαν με τη μέθοδο του διαθέσιμου δείγματος και το απο τέλεσαν αθλούμενοι που συμμετείχαν στα προγράμματα μαζικού αθλητισμού αστικής περιοχής. Οι συμμετέ χοντες ήταν συνδρομητές και εγγεγραμμένοι στο συγκεκριμένο γυμναστήριο όπου συμμετείχαν. Το συγκεκρι μένο γυμναστήριο, όπου πραγματοποιήθηκε η πιλοτική έρευνα δεν συμπεριλήφθη στην κύρια έρευνα που ακολούθησε.
Οι συμμετέχοντες της κύριας έρευνας επιλέχθηκαν με τη μέθοδο της τυχαίας δειγματοληψίας και το απο τέλεσαν 150 αθλούμενοι (Ν= 150) που συμμετείχαν στα προγράμματα μαζικού αθλητισμού γυμναστηρίων των Δήμων Αθηναίων και Ιλίου. Διανεμήθηκαν 200 ερωτηματολόγια, τόσο σε ηλεκτρονική όσο και σε έντυπη μορφή και συλλέχθηκαν 150 συμπληρωμένα και έγκυρα (βαθμός ανταπόκρισης 75%). Η διανομή των έντυπων ερωτηματολογίων έγινε στους χώρους που υλοποιούνται τα προγράμματα (γυμναστήρια) και τα περισσότερα από αυτά συμπληρώθηκαν και επιστράφηκαν την επόμενη μέρα της διανομής. Οι συμμετέχοντες ήταν συν δρομητές και εγγεγραμμένοι στα συγκεκριμένα γυμναστήρια, όπου συμμετείχαν και ήταν διαφορετικής α θλητικής εμπειρίας.
Διαδικασία Μέτρησης
H διερεύνηση των απόψεων των ανθρώπων αποτελεί πάγια ερευνητική διαδικασία...
Η παρούσα έρευνα είχε ως στόχο να διερευνήσει την άποψη των αθλουμένων που συμμετέχουν σε προ- γράμματα μαζικού αθλητισμού ενηλίκων που υλοποιούνται από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), σχετικά με τα χαρακτηριστικά που επιθυμούν να έχουν οι καθηγητές φυσικής αγωγής (ΚΦΑ) και τα προγράμματα που αυτοί υλοποιούν. Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι, συλλέχθηκαν ερευνητικά δεδο- μένα από συμμετέχοντες σε προγράμματα μαζικού αθλητισμού. Ως μεθοδολογικό εργαλείο χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο, οι ερωτήσεις του οποίου βασίστηκαν σε ερωτηματολόγια συναφών ερευνών και διαμορ- φώθηκε σε τρεις μεγάλες κατηγορίες ερωτήσεων. Η πρώτη περιείχε τα δημογραφικά και κοινωνικά στοιχεία των ερωτηθέντων, η δεύτερη κατηγορία των ερωτήσεων αφορούσε στην εμπειρία των ερωτηθέντων σχετικά με τα προγράμματα μαζικού αθλητισμού που συμμετείχαν κατά το παρελθόν ή συμμετείχαν κατά τη διάρκεια της έρευνας ενώ η τρίτη κατηγορία αφορούσε στην ποιότητα των παρερχομένων υπηρεσιών. Το συνολικό δείγμα της ποσοτικής έρευνας ήταν 150 ενήλικες αθλούμενοι (Ν=150) από γυμναστήρια αστικών περιοχών. Τα αποτελέσματα της ποσοτικής έρευνας έδειξαν ότι οι αθλούμενοι επιθυμούν οι ΚΦΑ να διδάσκουν με τέτοιο τρόπο, με τον οποίο θα σέβονται τις ανάγκες και τους στόχους τους και θα τους αντιμετωπίζουν ως ενήλικες και όχι σαν μικρά παιδιά. Κατά συνέπεια οι ΚΦΑ οφείλουν να προσαρμόζουν το ρυθμό μάθησης στις δυνα- τότητες των αθλουμένων και να δείχνουν ενδιαφέρον για τον κάθε ένα ξεχωριστά, κατανοώντας ταυτόχρονα τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει. Συμπερασματικά, από τα αποτελέσματα της έρευνας φάνηκε ότι οι αθλού- μενοι επιθυμούν οι ΚΦΑ να έχουν τέτοια χαρακτηριστικά που να συνάδουν με αυτά ενός εκπαιδευτή ενηλί- κων ενός οποιουδήποτε εκπαιδευτικού προγράμματος.
Λέξεις κλειδιά:
εκπαίδευση ενηλίκων, ενήλικες αθλούμενοι, καθηγητές φυσικής αγωγής, προγράμματα μαζικού αθλητισμού, Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Διεύθυνση επικοινωνίας : Ηλίας Κοσμάς Μύλων 47, Κολωνός Αθήνα, 10 441
e – mail: ilkos01@gmail.com
Ερευνητική
Αξιολόγηση του Έργου των Καθηγητών Φυσικής Αγωγής σε Προγράμματα των Οργανισμών
Τοπικής
Αυτοδιοίκησης από τους Συμμετέχοντες
Ηλίας Κοσμάς
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα
Περίληψη
Η παρούσα έρευνα είχε ως στόχο να διερευνήσει την άποψη των αθλουμένων που συμμετέχουν σε προ γράμματα μαζικού αθλητισμού ενηλίκων που υλοποιούνται από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), σχετικά με τα χαρακτηριστικά που επιθυμούν να έχουν οι καθηγητές φυσικής αγωγής (ΚΦΑ) και τα προγράμματα που αυτοί υλοποιούν. Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι, συλλέχθηκαν ερευνητικά δεδο μένα από συμμετέχοντες σε προγράμματα μαζικού αθλητισμού. Ως μεθοδολογικό εργαλείο χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο, οι ερωτήσεις του οποίου βασίστηκαν σε ερωτηματολόγια συναφών ερευνών και διαμορ φώθηκε σε τρεις μεγάλες κατηγορίες ερωτήσεων. Η πρώτη περιείχε τα δημογραφικά και κοινωνικά στοιχεία των ερωτηθέντων, η δεύτερη κατηγορία των ερωτήσεων αφορούσε στην εμπειρία των ερωτηθέντων σχετικά με τα προγράμματα μαζικού αθλητισμού που συμμετείχαν κατά το παρελθόν ή συμμετείχαν κατά τη διάρκεια της έρευνας ενώ η τρίτη κατηγορία αφορούσε στην ποιότητα των παρερχομένων υπηρεσιών. Το συνολικό δείγμα της ποσοτικής έρευνας ήταν 150 ενήλικες αθλούμενοι (Ν=150) από γυμναστήρια αστικών περιοχών. Τα αποτελέσματα της ποσοτικής έρευνας έδειξαν ότι οι αθλούμενοι επιθυμούν οι ΚΦΑ να διδάσκουν με τέτοιο τρόπο, με τον οποίο θα σέβονται τις ανάγκες και τους στόχους τους και θα τους αντιμετωπίζουν ως ενήλικες και όχι σαν μικρά παιδιά. Κατά συνέπεια οι ΚΦΑ οφείλουν να προσαρμόζουν το ρυθμό μάθησης στις δυνα τότητες των αθλουμένων και να δείχνουν ενδιαφέρον για τον κάθε ένα ξεχωριστά, κατανοώντας ταυτόχρονα τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει. Συμπερασματικά, από τα αποτελέσματα της έρευνας φάνηκε ότι οι αθλού μενοι επιθυμούν οι ΚΦΑ να έχουν τέτοια χαρακτηριστικά που να συνάδουν με αυτά ενός εκπαιδευτή ενηλί κων ενός οποιουδήποτε εκπαιδευτικού προγράμματος.
Λέξεις κλειδιά: εκπαίδευση ενηλίκων, ενήλικες αθλούμενοι, καθηγητές φυσικής αγωγής, προγράμματα μαζικού αθλητι σμού, Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Διεύθυνση επικοινωνίας : Ηλίας Κοσμάς
Μύλων 47, Κολωνός
Αθήνα, 10 441
e – mail: ilkos01@gmail.com
Εισαγωγή
Η καθιστική ζωή αποτελεί στις μέρες μας ένα κοινωνικό φαινόμενο που τείνει να πάρει διαστάσεις κοι νωνικού προβλήματος. Τα ποσοστά της καθιστικής ζωής αυξάνονται σε ορισμένες κατηγορίες πληθυσμού, ό πως είναι οι ηλικιωμένοι, οι γυναίκες, οι μειονότητες και τα άτομα µε φυσικές ιδιαιτερότητες (Booth, Bauman, Owen, & Gore, 1997). Στον αντίποδα, η αθλητική συμμετοχή και η συχνότητα άσκησης απασχολεί την επιστη μονική κοινότητα διότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της καθιστικής ζωής και της κακής υγείας, όπως η αύξηση της παχυσαρκίας, ο σακχαρώδης διαβήτης και οι ασθένειες της καρδιάς (Blair, 1996; Blair et al., 1995; Blair, Horton, & Leon, 1996).
Αποτελέσματα ερευνών υποστηρίζουν πως η συμμετοχή σε αθλητικές και αναψυχικές δραστηριότητες προσφέρει πολλά οργανικά, ψυχολογικά και κοινωνικά οφέλη, που είναι σημαντικά για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών (Garret, Brasure, Schmitz, Schultz & Huber, 2004).
Τα κοινωνικά προγράμματα που έχουν ως στόχο την πρόληψη των διαφόρων ασθενειών, ενσαρκώνονται με τη μορφή του μαζικού αθλητισμού, με σκοπό την αλλαγή των ανθυγιεινών συμπεριφορών (κάπνισμα, πα χυσαρκία, έλλειψη ενασχόλησης µε την άσκηση). Σημαντικός είναι ο ρόλος των ΟΤΑ που έχουν συμπεριλάβει στον προγραμματισμό τους τέτοιου είδους προγράμματα, τα οποία απευθύνονται σε όλους τους ενήλικες πο λίτες, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας. Τα προγράμματα αυτά, που πέρα από την άθληση των συμμετεχόντων έχουν και μια εκπαιδευτική διάσταση, οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τους ότι έχουν να κάνουν με ασκούμε νους που παίρνουν το ρόλο των εκπαιδευομένων με συγκεκριμένες ανάγκες και υποχρεώσεις.
Ο ενήλικας έχει συγκεκριμένο τρόπο που μαθαίνει, που τον διαφοροποιεί από τα παιδιά και που αυτός συσχετίζεται άμεσα με τα χαρακτηριστικά που επιδεικνύει ως εκπαιδευόμενος. Υπό αυτή τη συνθήκη, η συμ μετοχή του σε προγράμματα μαζικού αθλητισμού που υλοποιούν οι ΟΤΑ, τον καθιστά ως έναν εν δυνάμει εκπαιδευόμενο με κοινωνική εμπειρία σύμφωνα με τον Jarvis (Adult and Continuing Educational, 1985), και κριτική ικανότητα σύμφωνα με τον Mezirow, (1991). Αυτά τα στοιχεία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τους εκπαιδευτές – γυμναστές και με βάση αυτά να σχεδιάζουν και να υλοποιούν τα προγράμματα. Οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι διαθέτουν ορισμένα χαρακτηριστικά που τους διαφοροποιούν από τους ανήλικους εκπαιδευομένους και για το λόγο αυτό αποτελούν μια ξεχωριστή ενότητα στην εκπαίδευση. Τα χαρακτηριστικά αυτά οφείλονται στη διαφορετική ηλικία, στην μεγαλύτερη και πλουσιότερη εμπειρία, στις διαφορετικές προσδοκίες και στα ενδιαφέροντα.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των ενηλίκων εκπαιδευομένων είναι πλήρως συνειδητοποιημένο για το λόγο που προσέρχεται σε μια εκπαιδευτική διαδικασία και προσδίδει σε αυτήν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον (Morris, 2004). Οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι επιλέγουν κάθε φορά εκείνη τη μαθησιακή διαδικασία, η οποία θα τους προσφέρει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα σε σχέση με το στόχο που έχουν θέσει και που λαμβάνει υ πόψη της τις αντιλήψεις, τις συνήθειες και τις προκαταλήψεις που έχουν αποκτήσει (Taylor, Marienau, & Fiddler, 2000).
Πιο συγκεκριμένα, οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι (Κόκκος, Κάραλης, & Παληός, 2006): α) συμμετέχουν στη μαθησιακή διεργασία με συγκεκριμένους στόχους, β) διαθέτουν ευρύ και διαφορετικό φάσμα εμπειριών και αντλούν στοιχεία από αυτές, γ) διαθέτουν συγκεκριμένους τρόπους μάθησης δ) χαρακτηρίζονται από την τάση για ενεργητική συμμετοχή, ε) αντιμετωπίζουν εμπόδια στη μάθηση. Ο ρόλος του ΚΦΑ στα προγράμματα άθλησης για όλους είναι πολύ σημαντικός και καταλυτικός όσον αφορά στην εκγύμναση των αθλουμένων και στη δημιουργία θετικού κλίματος που θα οδηγήσει στη συνέ χιση της συμμετοχής στα προγράμματα αυτά. Οι ΚΦΑ που δραστηριοποιούνται στα προγράμματα αυτά καλούνται να χειριστούν μια ευρεία γκάμα αθλουμένων με διαφορετικά χαρακτηριστικά, όπως η ηλικία, η φυσική και αθλητική κατάσταση, η εθνικότητα, το κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο. Καλούνται να σχεδιάσουν προγράμματα που θα «μεταφέρουν» τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους στους ενήλικους αθλούμενους, χρησιμοποιώντας εκείνες τις μεθόδους διδασκαλίας και τα μέσα που ταιριάζουν στις ανάγκες των αθλουμένων. Οφείλουν να γνωρίζουν και να σεβαστούν τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των ενηλίκων ασκούμενων, ώστε να κρατήσουν σε υψηλό επίπεδο τον αρχικό ενθουσιασμό και τη δέσμευσή τους για άσκηση.
Η πορεία της εξέλιξης των μεθόδων διδασκαλίας της φυσικής αγωγής πέρασε προοδευτικά από τις πα ραδοσιακές δασκαλοκεντρικές μεθόδους, στην ελεύθερη κινητική έκφραση, στον αυτοσχεδιασμό και στην κινητική διερεύνηση. Πολλοί ερευνητές αλληλοσυγκρούονται για το ποια μέθοδος είναι περισσότερο απο τελεσματική. Μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ της παραδοσιακής (άμε σης ή δασκαλοκεντρικής) μεθόδου με την έμμεση ή συμμετοχική μέθοδο (Κωνσταντίνου, Ζέρβας & Βαγενάς, 1996). Άλλοι πάλι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η παραδοσιακή μέθοδος είναι περισσότερο αποτελεσματική στην κινητική επιδεξιότητα, ενώ αντίθετα άλλοι πιστεύουν ότι η συμμετοχική μέθοδος είναι πιο αποτελεσμα τική, επειδή αναπτύσσει τη θετική στάση των συμμετεχόντων προς την κίνηση, τη δημιουργική σκέψη, τη ψυχοκινητική ικανότητα και την αυτοαντίληψη (Κωνσταντίνου και συν., 1996).
Συνεπώς, για να επιτευχθούν οι στόχοι της φυσικής αγωγής, έτσι όπως αυτοί εκφράζονται μέσω των προγραμμάτων μαζικού αθλητισμού ενηλίκων, οι ΚΦΑ που υλοποιούν τα προγράμματα αυτά, θα πρέπει να γνωρίζουν πολλές μεθόδους διδασκαλίας και να είναι σε θέση να τις εφαρμόζουν κάνοντας διάφορους συνδυασμούς, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες και τους στόχους του κάθε προγράμματος. Οι ΚΦΑ οφείλουν να επαναπροσδιορίσουν τους στόχους τους, τις μεθόδους διδασκαλίας, να τροποποι ήσουν εν γένει τον τρόπο προσέγγισης και μάθησης των ενηλίκων αθλουμένων και να οργανώσουν τον περιβάλλοντα χώρο με τέτοιο τρόπο, ώστε να διαχειριστούν το άγχος και την άρνηση για συνέχιση της ά θλησης που μπορεί να παρουσιαστεί (Ζαχοπούλου, 2007).
Τα προγράμματα άθλησης για όλους ως διαδικασία, εντάσσονται στα προγράμματα εκπαίδευσης ενη λίκων ελεύθερου χρόνου, που στόχο έχουν να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο των ενηλίκων, παρέχοντάς τους γνώσεις και δεξιότητες που θα τους οδηγήσουν στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς τους (Βεργίδης, 2005 ; Καραλής, 2009). Ως τέτοιου είδος προγράμματα, απευθύνονται σε όλους τους πολίτες και για όλη τη διάρκεια της ζωής τους, ενώ οι στόχοι που θέτουν, συνάδουν και ταιριάζουν με τους στόχους των προγραμμάτων της Δια Βίου Μάθησης που είναι η προσωπική ολοκλήρωση, η κοινωνική ένταξη και η δημιουργία ενός ενεργού πολίτη.
Στην Ελλάδα αναπτύχθηκαν και λειτούργησαν διαχρονικά δραστηριότητες που αφορούσαν στον ενή λικο πληθυσμό και όλες αυτές εντάχθηκαν σε μια σειρά στρατηγικών δράσεων, οι οποίες είναι οι εξής (Βεργίδης, 2005):
α) η πολιτικο-ιδεολογική στρατηγική β) η στρατηγική της συμπληρωματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης γ) η στρατηγική της επιστημονικής εξειδίκευσης δ) η κοινωνική και επαγγελματική ένταξη και η αντιμετώπιση του αποκλεισμού ε) η προσωπική και κοινωνικο-πολιτιστική ανάπτυξη στ) η ολοκληρωμένη τοπική ανάπτυξη.
Στο βαθμό που τα προγράμματα μαζικού αθλητισμού ενηλίκων θα μπορούσαν να ενταχθούν σε μια από τις προαναφερθείσες στρατηγικές και να αποτελούν μια συνισταμένη του προγράμματος εκπαίδευσης ελεύθε ρου χρόνου, αυτά θα υπάγονταν στη στρατηγική της προσωπικής και κοινωνικο-πολιτιστικής ανάπτυξης. Βα σική αρχή αυτής της στρατηγικής είναι η παραδοχή ότι η γνώση αποτελεί προϋπόθεση για την ενεργητική συμμετοχή του πολίτη, καθώς επίσης και για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του με ευκαιρίες επιμόρφωσης και προσωπικής ανάπτυξης και εξέλιξης (Βεργίδης, 2008).
Ένας από τους κυριότερους στόχους της συγκεκριμένης στρατηγικής είναι η δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, έτσι όπως αυτή εκφράζεται μέσω της συμμετοχής σε προγράμματα άσκησης. Συμπερασματικά, τα προγράμματα άθλησης για όλους, ως εκφραστής των προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων ελεύθερου χρόνου έχουν όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που τα κατατάσσουν στο πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων.
Ερευνητικά ερωτήματα
Λαμβάνοντας υπόψη του κανείς το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονο ενδιαφέρον για το πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων αλλά και του μαζικού αθλητισμού ως εργαλεία που θα οδηγήσουν στη Δια Βίου Μάθηση και στη Δια Βίου Άσκηση αντίστοιχα, έγινε προσπάθεια να αξιολογηθεί εάν οι ΚΦΑ που δραστηριοποιούνται στο χώρο του μαζικού αθλητισμού ενηλίκων που υλοποιούν οι ΟΤΑ, εφαρμόζουν τις βασικές αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων και πώς αξιολογείται η ύπαρξη αυτών των αρχών από τη μεριά των συμμετεχόντων. Το παραπάνω ερευνητικό ερώτημα αφορά στους συμμετέχοντες στα προγράμματα αυτά και εξετάζεται η άποψή τους σχετικά με τα χαρακτηριστικά που επιθυμούν να έχουν οι ΚΦΑ και τα προγράμματα που αυτοί υλοποιούν και αν αυτά τα χαρακτηριστικά συμβαδίζουν με την ιδιότητα του εκπαιδευτή ενηλίκων.
Μέθοδος Συμμετέχοντες Οι συμμετέχοντες της πιλοτικής έρευνας επιλέχθηκαν με τη μέθοδο του διαθέσιμου δείγματος και το απο τέλεσαν αθλούμενοι που συμμετείχαν στα προγράμματα μαζικού αθλητισμού αστικής περιοχής. Οι συμμετέ χοντες ήταν συνδρομητές και εγγεγραμμένοι στο συγκεκριμένο γυμναστήριο όπου συμμετείχαν. Το συγκεκρι μένο γυμναστήριο, όπου πραγματοποιήθηκε η πιλοτική έρευνα δεν συμπεριλήφθη στην κύρια έρευνα που ακολούθησε.
Οι συμμετέχοντες της κύριας έρευνας επιλέχθηκαν με τη μέθοδο της τυχαίας δειγματοληψίας και το απο τέλεσαν 150 αθλούμενοι (Ν= 150) που συμμετείχαν στα προγράμματα μαζικού αθλητισμού γυμναστηρίων των Δήμων Αθηναίων και Ιλίου. Διανεμήθηκαν 200 ερωτηματολόγια, τόσο σε ηλεκτρονική όσο και σε έντυπη μορφή και συλλέχθηκαν 150 συμπληρωμένα και έγκυρα (βαθμός ανταπόκρισης 75%). Η διανομή των έντυπων ερωτηματολογίων έγινε στους χώρους που υλοποιούνται τα προγράμματα (γυμναστήρια) και τα περισσότερα από αυτά συμπληρώθηκαν και επιστράφηκαν την επόμενη μέρα της διανομής. Οι συμμετέχοντες ήταν συν δρομητές και εγγεγραμμένοι στα συγκεκριμένα γυμναστήρια, όπου συμμετείχαν και ήταν διαφορετικής α θλητικής εμπειρίας.
Διαδικασία Μέτρησης
H διερεύνηση των απόψεων των ανθρώπων αποτελεί πάγια ερευνητική διαδικασία...
περισσότερα εδώ: http://fa3.gr/arthra/40-ilias_kosmas.htm
