113 ΧΡΟΝΙΑ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ, ΕΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ (1899-2012)
Λάμπρου Χρ. – Σεραφειμίδη Ι.
1. Εισαγωγή
Κατ’ αρχήν αναφέρω ότι η Ανακοίνωση αυτή είναι κυρίως του Χρ. Λάμπρου, ο οποίος με παρεκάλεσε να την παρουσιάσω εγώ προσωπικά, γιατί συνέπεσε, στην ίδια περίπου χρονική περίοδο με το Συνέδριο αυτό [1], να υποστηρίζει τη διδακτορική του διατριβή στη Φιλοσοφική σχολή των Αθηνών. Με έκπληξη όμως διαπίστωσα ότι στην περίληψη που ηλεκτρονικά έστειλε στην Ένωση Γυμναστών Βορείου Ελλάδος (Ε.Γ.Β.Ε.), καθώς και στο κυρίως κείμενο της Ανακοίνωσης που μου ταχυδρόμησε, είχε ως συγγραφείς τόσο το δικό του όνομα όσο και το δικό μου, προφανώς ως ένδειξη ευγνωμοσύνης, επειδή αποδέχθηκα να του κάνω την εκδούλευση αυτή, πιθανόν και για άλλους λόγους. Οπότε, θεώρησα σωστό, προκειμένου να δικαιολογηθεί η αναγραφή και του ονόματός μου ως συγγραφέα της Ανακοίνωσης αυτής, να προσθέσω και εγώ ορισμένα αδημοσίευτα και ασχολίαστα σχετικά γεγονότα για την υποβάθμιση της ανωτατοποιημένης Ε.Α.Σ.Α. (Εθνικής Ακαδημίας Σωματικής Αγωγής), καθώς και για τον πραγματικό λόγο της ίδρυσης της Ε.Γ.Β.Ε. (Ένωσης Γυμναστών Βορείου Ελλάδος). Μάλιστα, εξαιτίας της σπουδαιότητας των πληροφοριών αυτών, είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν ως ιστορικά στοιχεία της Ελληνικής Φυσικής Αγωγής.
2. Ο σκοπός και οι πηγές άντλησης των πληροφοριών της Ανακοίνωσης
Ο σκοπός, λοιπόν, της Ανακοίνωσης αυτής είναι η συγκέντρωση, η καταγραφή και η επεξεργασία στοιχείων που αφορούν τη δραστηριότητα των βασικών συνδικαλιστικών φορέων, ενώσεων και συλλόγων των επαγγελματιών της Φυσ. Αγωγής και του Αθλητισμού στη διαχρονία από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα. Οι κύριες πηγές άντλησης των πληροφοριών – όπως τις κατέγραψε ο Χρ. Λάμπρου και εγώ απλώς τις διαβάζω – υπήρξαν κυρίως: Η διαθέσιμη βιβλιογραφία, τα Αρχεία του Ι. Χρυσάφη, του Ίωνα Ιωαννίδη (πρώην Συμβούλου του Παιδαγ. Ινστιτούτου), του Ι. Σκορδίλη (πρώην Συμβούλου του Παιδαγ. Ινστιτούτου), της Ευφρ. Φράγκου (πρ. διδάσκουσας στην Ε.Α.Σ.Α.), του Ι. Σεραφειμίδη (επιτ. Σχολικού Συμβούλου), του Π.Ι. (Παιδαγωγικού Ινστιτούτου), του Κ.Ε.Μ.Ε. (Κέντρο Εκπαιδευτικών Μελετών και Επιμόρφωσης), των περιοδικών εκδόσεων των κατά καιρούς Γυμναστικών Ενώσεων (Ε.Γ.Μ., Σ.Ε.Γ., Ε.Γ.Ε., Ε.Γ.Β.Ε., Π.Ε.Π.Φ.Α.), καθώς και άλλων εντύπων:
– Το 1899 δημιουργήθηκε ο πρώτος σχετικός γυμναστικός φορέας με την ονομασία «Ένωση των Ελλήνων Γυμναστών». Πιθανόν, το «Ελλήνων Γυμναστών» να δικαιολογείται, προκειμένου να αποκλειστούν οι ξένοι γυμναστές – κυρίως οι Γερμανοί – που είχαν έρθει κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Βαυαρού Όθωνα. Ο σκοπός της Ένωσης αυτής, όπως διατυπώνεται στο καταστατικό, είναι «η διαρρύθμιση του ελληνικού γυμναστικού συστήματος και η προαγωγή του γυμναστικού κλάδου». Προφανώς, η έκφραση «διαρρύθμιση του ελληνικού γυμναστικού συστήματος» να υποδηλώνει την πρόθεση για αντικατάσταση του Γερμανικού συστήματος με αυτό του Σουηδικού, οπότε η ύπαρξη των Βαυαρών γυμναστών στην Ένωση θα δυσκόλευε την αντικατάσταση αυτή. Πρώτος πρόεδρος υπήρξε ο Σωτ. Πέππας, διευθυντής τότε του Κεντρικού γυμναστηρίου των Αθηνών (που αργότερα μετονομάστηκε «Ι. Φωκιανός»).
– Το 1932 ιδρύεται η «Γυμναστική Εταιρεία» ή «Εταιρεία Γυμναστικών Μελετών» με πρόεδρο τον Ευάγγ. Παυλίνη, Γενικό Επιθεωρητή και συγγραφέα του βιβλίου «Ιστορία της Γυμναστικής», η οποία εκδίδει το πρώτο γυμναστικό περιοδικό «Ελληνική Αγωγή». Από το 1940 παύει η λειτουργία της Εταιρείας αυτής καθώς και η έκδοση του περιοδικού, εξαιτίας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
– Το 1949 ιδρύεται ο «Σύλλογος Ελλήνων Γυμναστών», σε αντικατάσταση της «Γυμναστικής Εταιρείας», ο οποίος εκδίδει το περιοδικό «Γυμναστική».
– Το 1954 ιδρύεται η «Ένωση Γυμναστών Βορείου Ελλάδος (Ε.Γ.Β.Ε.)», η οποία συνεχίζει να δραστηριοποιείται χωρίς διακοπή μέχρι σήμερα – ενώ οι άλλες σχετικές Πανελλήνιες Ενώσεις είτε διέκοψαν τη λειτουργία τους, είτε άλλαξαν κατά καιρούς ονομασίες – και που το 1980 εκδίδει το πρώτο περιοδικό της «Φυσική Αγωγή και Αθλητισμός» και αργότερα το δεύτερο «Γυμναστική και Σπορ», το μεν πρώτο με επιστημονικό περιεχόμενο, το δε δεύτερο με ενημερωτικό.
– Το 1961 διαλύεται ο «Σύλλογος Ελλήνων Γυμναστών (Σ.Ε.Γ.)» και στη θέση του ιδρύεται η «Ένωση Γυμναστών Ελλάδος (Ε.Γ.Ε.)», ενώ συνεχίζεται η έκδοση του περιοδικού «Γυμναστική». Από 1967-1974, κατά την περίοδο του Στρατιωτικού πραξικοπήματος, παύει η λειτουργία της Ε.Γ.Ε. καθώς και η έκδοση του περιοδικού «Γυμναστική».
– Το 1975 επαναλειτουργεί η Ε.Γ.Ε. και εκδίδεται το περιοδικό «Γυμναστική και Αθλητισμός» στη θέση του περιοδικού «Γυμναστική».
– Το 1978 η Ε.Γ.Ε. μετονομάζεται σε Ένωση Λειτουργών Σωματικής Αγωγής.
– Το 1980 η «Ένωση Λειτουργών Σωματικής Αγωγής» μετονομάζεται σε «Ένωση Λειτουργών Φυσικής Αγωγής», προκειμένου να εναρμονισθεί με τη διεθνή ονοματολογία Physical Education (Εισηγητές της μετονομασίας Ι. Ιωαννίδης και Ι. Σκορδίλης, Σύμβουλοι του Παιδαγ. Ινστιτούτου) και εκδίδεται το έντυπο-περιοδικό «Δελτίο Ενημερωτικό της Ένωσης Φυσικής Αγωγής Ελλάδος» στη θέση του περιοδικού «Γυμναστική και Αθλητισμός».
– Το 1981, η «Ένωση Λειτουργών Φυσικής Αγωγής» παίρνει τον τίτλο «Πανελλήνια Ένωση Πτυχιούχων Φυσικής Αγωγής (Π.Ε.Π.Φ.Α.)», για να περιλάβει όλους τους πτυχιούχους, διορισμένους και μη, και εκδίδει το περιοδικό «Αθλητισμός και Φυσική Αγωγή». Ακόμη, ιδρύει παραρτήματα σε κάθε Νομό, τα οποία στη συνέχεια έπαυσαν να λειτουργούν τουλάχιστον στη Βόρεια Ελλάδα, γιατί καλύπτονταν συνδικαλιστικά, ενημερωτικά και επιμορφωτικά από την Ένωση Γυμναστών Βόρ. Ελλάδας.
3. Γιατί υποβαθμίστηκε η ανωτατοποιημένη Εθνική Ακαδημία Σωματικής Αγωγής (Ε.Α.Σ.Α.) ;
Η κυριότερη συνδικαλιστική διεκδίκηση των γυμναστικών ενώσεων των τελευταίων ετών ήταν κυρίως η ανωτατοποίηση ή καλύτερα η πανεπιστημιοποίηση της Ε.Α.Σ.Α., γι’ αυτό θα αναφερθούν στη συνέχεια συνοπτικά ορισμένα άγνωστα και αδημοσίευτα σχετικά ενδιαφέροντα στοιχεία.
– Το 1957 το Υπουργείο Παιδείας, στα πλαίσια κάποιας μεταρρύθμισης των Ανωτάτων Σχολών τριετούς όμως φοίτησης, όπως ήταν η Ε.Α.Σ.Α., η Πάντειος Σχολή, η Οικονομική Σχολή (Α.Σ.Ο.Ε.Ε.) κ.ά., προκειμένου να τις αναβαθμίσει σε Πανεπιστημιακού επιπέδου, ζήτησε από αυτές να προσθέσουν ένα επιπλέον έτος στις σπουδές τους. Και ενώ όλες οι σχετικές σχολές αμέσως και ασμένως πραγματοποίησαν την υπόδειξη του Υπουργείου Παιδείας και έγιναν τεταρτοετούς φοίτησης, αντίθετα η Ε.Α.Σ.Α. έδειξε μία ακατανόητη – ανόητη ολιγωρία παραμένοντας πεισματικά στα τρία χρόνια φοίτησης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να υποβαθμιστεί και να ενταχθεί στις Ανώτερες και όχι στις Ανώτατες σχολές, μολονότι ο ιδρυτικός Νόμος 2057 άρθρο 2 αναφέρει ρητά ότι «η Εθνική Ακαδημία Σωματικής Αγωγής είναι Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα». Οι επιπτώσεις από την υποβάθμιση αυτή ήταν πολυάριθμες και οδυνηρές για τον κλάδο: ηθικές, διοικητικές και οικονομικές, όπως π.χ. α΄. Οι διδάσκοντες στην Ε.Α.Σ.Α. δεν είχαν την ανάλογη εξέλιξη με τους αντίστοιχους των Ανωτάτων Σχολών, αλλά αυτή της Μέσης Εκπαίδευσης. β΄. Οι πτυχιούχοι της Ε.Α.Σ.Α. διορίζονταν με ένα βαθμό μικρότερο από αυτούς των άλλων μαθημάτων. γ΄. Ο καταληκτικός βαθμός στη συνταξιόδότησή του ήταν αυτός του βοηθού γυμνασιάρχη, ενώ των άλλων κλάδων έως του γυμνασιάρχη και λυκειάρχη. δ΄. Οι γυμναστές δεν είχαν δικαίωμα να καταλάβουν τις διευθυντικές θέσεις του γυμνασιάρχη και του λυκειάρχη, ούτε καν του υποδιευθυντή. ε΄. Μισθοδοτούνταν με λιγότερα χρήματα από τους πτυχιούχους των άλλων Ανωτάτων σχολών κ.ά. Όλες αυτές οι μειωτικές καταστάσεις για τον κλάδο των γυμναστών έπαυσαν αυτομάτως να υπάρχουν, όταν το 1983 η Ε.Α.Σ.Α. Αθηνών και Θεσσαλονίκης εντάχθηκαν ως Τμήματα στα Πανεπιστήμια, και σ’ αυτό συνέβαλαν οι πολιτικοί και κομματικοί παράγοντες της τότε Κυβέρνησης, όπως επίσης, τόσο η Π.Ε.Π.Φ.Α. όσο και Ε.Γ.Β.Ε., καθώς και οι φοιτητικές οργανώσεις. Έκτοτε ο κλάδος των γυμναστών (Π.Ε.11), όπως είναι γνωστό, καταλαμβάνει ακώλυτα και ισότιμα πανεπιστημιακές καθώς και διευθυντικές και διοικητικές θέσεις στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: από Διευθυντές σχολείων έως και Προϊσταμένους Εκπαίδευσης Νομών και Περιφερειών.
Γεννάται όμως εύλογα το ερώτημα, γιατί η Ε.Α.Σ.Α. δεν αποδέχθηκε ή δε φρόντισε να γίνει τεταρτοετούς φοίτησης, ώστε να μην έχει ο κλάδος τις περιπέτειες της υποβάθμισης που προαναφέρθηκαν; Την απάντηση μου την έδωσε ο αείμνηστος Κλεάνθης Παλαιολόγος, διευθυντής της Ε.Α.Σ.Α. και βραβευμένος συγγραφέας από την Ακαδημία Αθηνών: «Δάσκαλε, μου είπε (έτσι με αποκαλούσαν στην Ε.Α.Σ.Α. επειδή ήμουν και πτυχιούχος Παιδαγωγικής Ακαδημίας), η Ε.Α.Σ.Α. διοικητικά ανήκε στη Διεύθυνση Σωματικής Αγωγής του Υπουργείου Παιδείας, με Διευθυντή τότε τον Ευάγγ. Καλφαρέντζο, ο οποίος σκόπιμα δεν φρόντισε να προσθέσει και τέταρτο έτος στην Ε.Α.Σ.Α., όπως έκαναν οι άλλες σχετικές σχολές, γιατί, θα ανωτατοποιούνταν, οπότε αυτός θα έπαυε να έχει αρμοδιότητα και εξουσία στη σχολή αυτή και, το κυριότερο, οι συμφοιτητές του – που ήμασταν εμείς, οι οποίοι διδάσκαμε στην Ε.Α.Σ.Α. – θα είχαν Ακαδημαϊκή εξέλιξη, ενώ αυτός θα παρέμεινε στάσιμος βαθμολογικά και χωρίς Ακαδημαϊκούς τίτλους».
4. Ο λόγος της δημιουργίας της «Ένωσης Γυμναστών Βορείου Ελλάδος» (Ε.Γ.Β.Ε.)
Πιθανόν οι ιστορικοί της Ελληνικής Φυσ. Αγωγής να θεωρήσουν την ίδρυση της Ένωσης Γυμναστών Βορείου Ελλάδας το 1954 ως διασπαστική και άσκοπη ενέργεια και έτσι να την καταγράψουν στην ιστορία τους, γι’ αυτό και ευκαιριακά και ενημερωτικά αναφέρω το λόγο της δημιουργίας της Ένωσης αυτής. Ο ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος της Ε.Γ.Β.Ε. Σπυρ. Ιατρίδης μού αποκάλυψε, σε σχετική συζήτηση, πως ο κύριος λόγος ήταν το γεγονός ότι όλοι ανεξαιρέτως οι Γενικοί Επιθεωρητές Γυμναστικής προέρχονταν από την Πελοπόννησο και την Αθήνα και κανείς από τη Θεσσαλονίκη και γενικά από τη Βόρεια Ελλάδα. Οπότε, η κατεξοχήν επιδίωξη της Ε.Γ.Β.Ε. ήταν να διαμαρτυρηθεί και να διεκδικήσει ίση μεταχείριση σε προαγωγή, σε κατάληψη υψηλόβαθμων και καίριων θέσεων. Μάλιστα, για να επιβεβαιώσω το γεγονός του αποκλεισμού των Βορειοελλαδιτών από τις υψηλόβαθμες και τις καίριες θέσεις, που συνεχίστηκε μέχρι το 1981 περίπου, αναφέρω συγκεκριμένα και δειγματικά ότι στην περίοδο 1970-1974 όλοι ανεξαιρέτως οι υψηλόβαθμοι και κατέχοντες καίριες θέσεις στη Θεσσαλονίκη ήταν Πελοποννήσιοι όπως π.χ. οι Σαραντ. Παπαδάκος (Γενικός Επιθεωρητής Σωματικής Αγωγής), Χρ. Ασημακόπουλος (Διευθυντής Ε.Α.Σ.Α. Θεσσαλονίκης), Ηρακλ. Κυριακόπουλος (Νομαρχιακός Επιθεωρητής Θεσσαλονίκης), Ναπολ. Ντέμος (Διευθυντής Αλεξανδρείου Μελάθρου) και πολλοί άλλοι. Πάντως, το καθεστώς αυτό της ευνοιοκρατίας των Πελοποννησίων και του Κέντρου καταργήθηκε μετά το 1981, όταν η εντοπιότητα πριμοδοτήθηκε για το διορισμό, την προαγωγή και την τοποθέτηση, τόσο των υψηλόβαθμων όσο και των πρωτοδιορισμένων εκπαιδευτικών και γενικά των Δημοσίων υπαλλήλων. Αργότερα, την περίοδο μετά το 1990, έγινε μία προσπάθεια συμφιλίωσης και συνεργασίας των δύο ενώσεων της Ε.Γ.Β.Ε. με την Π.Ε.Π.Φ.Α., όταν μέλη του συμβουλίου της Ε.Γ.Β.Ε. μετείχαν και στο συμβούλιο της Π.Ε.Π.Φ.Α., όπως π.χ. ο Αθαν. Παπαγεωργίου, ο Γεώργ. Μπεμπέτσος και άλλοι. Εξάλλου, οι λόγοι αντιδικίας των Πανελλήνιων Γυμναστικών Ενώσεων και της Ε.Γ.Β.Ε. έχουν εξαλειφθεί, αφού μετά το 1981 έπαυσε να υπάρχει η μονομερής εύνοια και γενικά η ανισότητα στον εκπαιδευτικό κλάδο. Ωστόσο, όμως, παραμένουν άγνωστες ορισμένες συνδικαλιστικές, επιμορφωτικές και άλλες δραστηριότητες της «Ένωσης Γυμναστών Βορείου Ελλάδος», οι οποίες συνέβαλαν σημαντικά στη δημιουργία προϋποθέσεων για την οργάνωση και ανωτατοποίηση των Ε.Α.Σ.Α. Αθηνών και Θεσσαλονίκης και γενικά για την εξέλιξη και προβολή του γυμναστικού κλάδου. Αυτές επιφυλασσόμαστε να τις εκθέσουμε σε προσεχή Ανακοίνωση.
